Zasada działania
Podczas wykonywania zdjęcia migawka aparatu otwiera się na określony czas, pozwalając światłu padać na matrycę lub kliszę. Im dłuższy czas naświetlania, tym więcej światła dociera do sensora, co skutkuje jaśniejszym obrazem. Krótszy czas naświetlania ogranicza ilość światła, dając ciemniejszy obraz, ale pozwala na „zamrożenie” ruchu.
Wartości czasu naświetlania
Standardowa skala czasów naświetlania obejmuje wartości takie jak: 1/8000, 1/4000, 1/2000, 1/1000, 1/500, 1/250, 1/125, 1/60, 1/30, 1/15, 1/8, 1/4, 1/2, 1 sekunda itd.
Każdy kolejny stopień w tej skali oznacza dwukrotne wydłużenie czasu naświetlania (i dwukrotnie więcej światła). Aparaty oferują płynną regulację czasu naświetlania, czasem z dokładnością do 1/3 stopnia.
MWpływ na zdjęcie
Zatrzymanie lub rozmycie ruchu
Czas naświetlania bezpośrednio wpływa na to, jak na zdjęciu zostanie zarejestrowany ruch:
- Krótki czas (np. 1/1000s) – zatrzymuje ruch, idealne do fotografii sportowej
- Średni czas (np. 1/60s) – może pokazać częściowe rozmycie szybko poruszających się obiektów
- Długi czas (np. 1s i więcej) – znaczące rozmycie ruchu, efekt stosowany twórczo
Wybór odpowiedniego czasu naświetlania zależy od dynamiki fotografowanej sceny i zamierzonego efektu artystycznego. Fotografia uliczna często korzysta ze średnich wartości, pozwalających na subtelne rozmycie dla oddania atmosfery ruchu.
Długie czasy naświetlania
Przy dłuższym czasie naświetlania (powyżej 1/30 sekundy) niezbędne staje się użycie statywu lub innej stabilnej podpory. Nawet najmniejsze drgania aparatu mogą spowodować poruszenie zdjęcia. W fotografii nocnej, architektury czy krajobrazowej długie czasy naświetlania (nawet kilka minut) pozwalają zarejestrować sceny w warunkach słabego oświetlenia.
Szybkie czasy naświetlania
Bardzo krótkie czasy naświetlania (1/1000s i krótsze) są domeną fotografii sportowej, wildlife i innych sytuacji, gdzie kluczowe jest zatrzymanie szybkiego ruchu. Profesjonalne aparaty oferują czasy ekspozycji rzędu 1/8000s czy nawet 1/32000s przy użyciu migawki elektronicznej.
Minimalne bezpieczne czasy naświetlania
Aby uniknąć poruszenia zdjęć przy fotografowaniu z ręki, warto stosować zasadę „odwrotności ogniskowej”. Dla obiektywu o ogniskowej 50mm minimalny bezpieczny czas naświetlania to 1/50s. Przy 200mm będzie to 1/200s. Aparaty z systemami stabilizacji obrazu pozwalają na wydłużenie tego czasu o 4-6 stopni.
Czas naświetlania a przysłona
Czas naświetlania i przysłona są ze sobą ściśle powiązane. Zmiana jednego parametru często wymaga dostosowania drugiego dla zachowania prawidłowej ekspozycji. Wiele aparatów oferuje tryb priorytetu czasu naświetlania (oznaczany jako „S” lub „Tv”), w którym fotograf wybiera czas, a aparat automatycznie dostosowuje przysłonę.
Zastosowania kreatywne
Czas naświetlania to nie tylko narzędzie techniczne, ale także kreatywne. Świadome manipulowanie tym parametrem pozwala na:
- Fotografię „malowaną światłem” (light painting)
- Uzyskanie efektu jedwabistej wody w krajobrazach
- Tworzenie dynamicznych śladów światła w fotografii nocnej
- Wielokrotną ekspozycję w jednym ujęciu
Ograniczenia techniczne
W niektórych aparatach maksymalny czas synchronizacji z lampą błyskową może być ograniczony (często do 1/200s lub 1/250s). Przy krótszych czasach konieczne jest korzystanie z lamp z funkcją HSS (High Speed Sync). Ponadto, przy bardzo długich czasach naświetlania może pojawić się szum termiczny na matrycy.
Czas naświetlania w różnych gatunkach fotografii
Różne rodzaje fotografii wymagają specyficznego podejścia do czasu naświetlania:
- Fotografia produktowa: zwykle 1/125s – 1/250s
- Fotografia portretowa: najczęściej 1/60s – 1/200s
- Fotografia krajobrazowa: często długie czasy z użyciem statywu
- Fotografia sportowa: bardzo krótkie czasy, zazwyczaj 1/500s i krótsze
- Fotografia nocna: czasy od kilku sekund do kilku minut
